Μεταλλαγές στη βιομηχανία της επικοινωνίας 3

Τα τελευταία χρόνια η δημοσιογραφία και τα μέσα ενημέρωσης είναι αντικείμενο πολλών μεταλλαγών. Η σημαντικότερες από αυτές σχετίζονται με τους οικονομικούς περιορισμούς οι οποίοι γίνονται όλο και πιο πιεστικοί. Σε ότι αφορά την ιδιωτική τηλεόραση η γενικότερη τάση, που άρχισε στις ΗΠΑ πριν εμφανιστεί στις κυριότερες ευρωπαϊκές αγορές, είναι η αντικατάσταση των διευθυντικών στελεχών της «παλιάς γενιάς» και που προέρχονται από το δημοσιογραφικό χώρο από νέα στελέχη με σπουδές στο μάρκετινγκ και τα οικονομικά, κυρίως μέσα από την εξαγορά των μέσων από πολυεθνικές εταιρείες.

Χαρακτηριστικά παραδείγματα αυτής της εξέλιξης είναι η εξαγορά των αμερικανικών τηλεοπτικών δικτύων NBC και CBS από τους βιομηχανικούς κολοσσούς στο χώρο της άμυνας και της πυρηνικής ενέργειας General Electric και Westinghouse αντίστοιχα. Στην Ευρώπη το πρώτο κανάλι της γαλλικής τηλεόρασης TF1 είναι ιδιοκτησία της πολυεθνικής Bouygues μιας απο τις μεγαλύτερες κατασκευαστικές εταιρείες στον κόσμο. Ο Silvio Berlusconi, πρώην πρωθυπουργός της Ιταλίας και ιδιοκτήτης του χρηματιστικού πόλου Fininvest, που ελέγχει μέσω της Mediaset τα τρία μεγαλύτερα τηλεοπτικά δίκτυα της χώρας, Canale 5, Italia 1 και Retequattro, ξεκίνησε την επιχειρηματική του δραστηριότητα απο τον τομέα των κατασκευών. Η αναζήτηση επιπρόσθετων πόρων εκ μέρους των εταιρειών μαζικής επικοινωνίας στην προσπάθεια τους να ανταπεξέλθουν στο νέο ανταγωνιστικό περιβάλλον και η είσοδος τους στο χρηματιστήριο διευκόλυνε τη διαδικασία διαγώνιας συγκέντρωσης και άνοιξε το δρόμο στις πολυεθνικές για να πάρουν τον έλεγχο των πιο προσοδοφόρων ΜΜΕ.

Συχνά οι νέοι ιδιοκτήτες των μέσων επιβάλλουν στα διευθυντικά τους στελέχη την αναζήτηση υψηλής κερδοφορίας που μπορεί να φτάσει το 15%, όσο είναι και το ποσοστό που ζητούν και εξωτερικοί επενδυτές όπως τα pension funds που διαχειρίζονται τις συντάξεις στις ΗΠΑ και τα οποία είναι απο τους σημαντικότερους φορείς κεφαλαίου στο παγκόσμιο οικονομικό σύστημα. Τα στελέχη αυτά αναζητουν τρόπους να αυξήσουν την κερδοφορία των επιχειρήσεων ΜΜΕ στις οποίες εργάζονται και για να το επιτύχουν αυτό εφαρμόζουν πολιτικές δραστικής οικονομίας σε συνδυασμό με την επίτευξη της μεγαλύτερης δυνατής τηλεθέασης. Αυτό χωρίς να γνωρίζουν από πρώτο χέρι τις ιδιαιτερότητες του τομέα της τηλεόρασης. Σας παραθέτω εδώ ένα ανέκδοτο σχετικά με αυτή την κατάσταση όπως το διηγείται σε άρθρο του ο παραγωγός του CBS Richard Cohen. Στα τέλη τέλη της δεκαετίας του 90 στελέχη της εταιρεία Coopers & Lybrand που πληρώνονταν αδρά από το CBS για να βρούν τροπούς αύξησης της κερδοφορίας του καναλιού επισκέπτονταν συχνά τα στούντιο. Ενας απο αυτούς, του οποίου η αποστολή ήταν η μείωση του κόστους λειτουργίας, βλέπει ένα μοντέρ να δουλευει και ζητάει να μάθει τι κάνει. Ο μοντερ απαντάει « ετοιμάζω ένα ρεπορτάζ για το βραδυνό δελτίο ». Και ο σύμβουλος του απαντάει « καλά και χτές το ίδιο δεν έκανες; »[1].

Η τάση αυτή έχει άμεσες συνέπειες ως προς το περιεχόμενο των εκπομπών εκ των οποίων παρατέθω τις κυριότερες:
Κυριαρχία των εκπομπών που παρουσιαζουν τον καλύτερο συντελεστή εσόδων/ κόστους παραγωγης ή αγοράς. Με άλλα λόγια τα κανάλια επιλέγουν τα προγράματα που κοστίζουν το λιγότερο δυνατό και που αποφέρουν τα περισσότερα έσοδα χώρίς να λαμβάνουν υπόψη τους ποιοτικά κριτήρια. Αυτός ακριβώς και ο λόγος της τεράστιας επιτυχίας των reality shows τύπου Big Brother τα οποία εισάχθηκαν στην τηλεοπτική αγορά από την ολλανδική εταιρεία Endemol στις αρχές της δεκαετίας του 2000. Το οικονομικό πλεονέκτημα αυτού του είδος εκπομπών είναι ότι συνδυάζουν υψηλά έσοδα από την πώληση διαφημιστικού χρόνου με άλλες εξίσου σημαντικές πηγές όπως οι πωλήσεις δίσκων, τα SMS και τα πακέτα συνδρομητικής τηλεόρασης για παρακολούθηση 24/24 ώρες των «εγκλείστων».

Μείωση της χρηματοδότησης των ενημερωτικών εκπομπών. Η ενημερωτικές εκπομπές εκ φύσεως δεν παράγουν υψηλή τηλεθέαση ενώ ταυτόχρονα κοστίζουν σχετικά ακριβά εάν η κάλυψη της ειδησεογραφίας είναι πλήρης. Ένας απο τους τομείς που υποφέρουν από τις περικοπές είναι αυτός της εξωτερικής επικαιρότητας. Όλο και συχνότερα η κάλυψη της διεθνούς ειδησεογραφίας γίνεται χωρίς μόνιμους ή ειδικούς απεσταλμένους αλλά στο στούντιο μα απλό σχολιασμό των εικόνων που έρχονται απο το εξωτερικό, κυρίως απο τρία μεγάλα πρακτορεία ειδήσεων AFP, AP και Reuters. Εξαιρούνται βέβαια οι διεθνείς κρίσεις στην ευρύτερη περιοχή της κάθε χώρας (βλέπε πόλεμος στο Κόσοβο ή το Λίβανο για την Ελλάδα). Παράλληλα οι ειδικευμένοι στην εξωτερική πολιτική δημοσιογράφοι λιγοστεύουν και αντικαθίστανται απο «ανειδίκευτους» νέους δημοσιογράφους που δίνουν λιγότερη σημασία στα κοινωνικά και πολιτικά γεγονότα παρά στα δράματα, στις περίεργες ιστορίες και στα κοσμικά των σταρ που παράγουν θεαματικές εικόνες και μπορούν να αυξήσουν την τηλεθέαση.

Επανέρχομαι δριμύτερος σε λίγο…


[1] Conglomerates and the media, The New Press, New York, 1997.

Leave a Reply

Your email address will not be published.