Είναι οι ίδιοι οι αναγνώστες το μέλλον της δημοσιογραφίας; Σκέψεις πάνω στην ενημέρωση μέσω διαδικτύου.

Ένα από τα κύρια χαρακτηριστικά του νέου ίντερνετ (ή Web 2.0) είναι η σταδιακή εξισορρόπηση της συσχέτισης δυνάμεων μεταξύ προσφοράς και ζήτησης σε ότι αφορά πληροφοριακά άϋλα αγαθά που διακινούνται μέσω διαδικτύου. Ποιες είναι όμως οι επιπτώσεις στη δημοσιογραφία;

Τελευταία όλο και περισσότερα μέσα ενημέρωσης σε Ευρώπη και ΗΠΑ (Τhe Guardian, Le Monde, Libération, New York Times) προσπαθούν να εκμεταλλευτούν το ενδιαφέρον των χρηστών του διαδικτύου για τη μπλογκοσφαίρα δημιουργώντας blogs για τους δημοσιογράφους τους που λειτουργούν ως δορυφόροι του επίσημου δικτυακού τους τόπου. Η τελευταία μελέτη της Nielsen / Netratings σχετικά με την επισκεψιμότητα των δέκα πρώτων sites εφημερίδων στις Ηνωμένες Πολιτείες είναι αρκετά διαφωτιστική σε ότι αφορά αυτή την εξέλιξη. Η αύξηση των επισκέψεων στα δημοσιογραφικά blogs που συνδέονται με τα sites των μεγάλων media είναι πολύ μεγαλύτερη από ότι αυτή των ίδιων των μέσων : +210% για τα blogs και μόνο +9% για τις εφημερίδες μεταξύ Δεκεμβρίου 2005 και Δεκεμβρίου 2006. Τα blogs δημοσιογράφων αντιπροσωπεύουν σήμερα 13% της κίνησης των εφημερίδων για τις οποίες εργάζονται έναντι 4% ένα χρόνο πριν. Στην Ελλάδα δεν υπάρχει ακόμα τέτοια γενικευμένη τάση. Όμως συλλογικά blogs επαγγελματιών δημοσιογράφων όπως το press-gr.blogspot.com εμφανίζουν μεγάλη επισκεψιμότητα που φτάνει τους 3.000 αναγνώστες ημερησίως, κυρίως από το χώρο της δημοσιογραφίας και της πολιτικής, σε σημείο που να αντιμετωπίζονται ως πραγματικά μέσα ενημέρωσης και να δέχονται μέχρι και επίσημες διαψεύσεις από τα πρόσωπα που αναφέρονται στα άρθρα.

Οι δύο βασικοί λόγοι της εξέλιξης αυτής είναι κατά πρώτο ότι στα blogs οι δημοσιογράφοι είναι πολύ πιο ελεύθεροι σε σχέση με τον τρόπο καταγραφής και σχολιασμού των γεγονότων αφού δεν είναι υποχρεωμένοι να τηρούν κατά γράμμα την κατευθυντήρια γραμμή που συνήθως τους επιβάλλεται από την ιεραρχία τους, ούτε να χρησιμοποιούν την ξύλινη δημοσιογραφική γλώσσα των μεγάλων μέσων ενημέρωσης. Παράλληλα, οι αναγνώστες από την πλευρά τους έχουν την δυνατότητα να επέμβουν, να σχολιάσουν, να ασκήσουν κριτική ή να επιδοκιμάσουν είτε τα περιγραφόμενα γεγονότα είτε τα γραφόμενα του δημοσιογράφου.

Την ίδια στιγμή τα ίδια τα mainstream media ανοίγουν όλο και περισσότερο τις ηλεκτρονικές τους σελίδες στο αναγνωστικό κοινό. Ακόμη και ιστορικές εφημερίδες όπως η γαλλική Le Monde επιτρέπουν σήμερα στους τακτικούς αναγνώστες να σχολιάσουν ανώνυμα τα άρθρα που διαβάζουν στο site της. Στην Ελλάδα το φαινόμενο άρχισε από τα αθλητικά sites όπως το contra.gr στα οποία –για ευνόητους οπαδικούς λόγους– οι αναγνώστες έχουν πολλά να πουν. Το πρώτο μέσο πληροφόρησης για το ευρύ κοινό που σήμερα προβλέπει το σχολιασμό των άρθρων του από τους αναγνώστες είναι το in.gr του συγκροτήματος Λαμπράκη. Τα πλεονεκτήματα μιας τέτοιας πρακτικής είναι δημοσιογραφικής αλλά και οικονομικής φύσης. Από τη μία τα μέσα καταφέρνουν να καλλιεργήσουν έτσι μια στενή προσωπική σχέση με τους αναγνώστες τους που γίνονται τακτικοί σχολιαστές και ταυτόχρονα έχουν πρόσβαση με μηδενικό κόστος σε ανέκδοτο γραπτό υλικό που με τη σειρά του μπορεί να προσελκύσει άλλους αναγνώστες.

Από όλα αυτά συμπεραίνω ότι η μπλογκοσφαίρα επηρεάζει όλο και περισσότερο τον Τύπο στο ίντερνετ σε ότι αφορά τις μεθόδους που αυτός εφαρμόζει για να προσελκύσει αναγνώστες. Το φαινόμενο όμως είναι αμφίδρομο. Δεν είναι μόνο τα ΜΜΕ τα οποία αντιγράφουν τα blogs αλλά και το αντίστροφο. Όλο και περισσότερες πρωτοβουλίες προερχόμενες από κοινότητες χρηστών του διαδικτύου στοχεύουν στην δημιουργία ηλεκτρονικών εφημερίδων είτε αποτελούμενες αποκλειστικά από ερασιτεχνικά άρθρα είτε συνδυάζοντας τα με αυτά επαγγελματιών δημοσιογράφων. Οι προσπάθειες αυτές αποτελούν το λεγόμενο Citizen Journalism δηλαδή μια δημοσιογραφία πολιτών. Tα αρχαιότερα από αυτά τα sites είναι το δίκτυο Indymedia, που λειτουργεί ως εναλλακτικό πολιτικοποιημένο πρακτορείο ειδήσεων και το κορεάτικο Ohmynews που συνδυάζει μια σύνταξη 35 επαγγελματιών δημοσιογράφων με χιλιάδες ερασιτέχνες ανταποκριτές σε όλο τον πλανήτη. Στις Ηνωμένες Πολιτείες ανάλογες προσπάθειες στηρίζονται από παραδοσιακά μέσα όπως το NewAssignment, που χρηματοδοτείται από το πρακτορείο Reuters, και το Νewsvine.com. Στη Γαλλία το Agoravox ελκύει όλο και περισσότερους αναγνώστες όπως και το Wikinews που δημιουργήθηκε από τους ιδρυτές της Wikipedia.

Η αυξανόμενη δυσπιστία του κοινού ως προς τα παραδοσιακά ΜΜΕ είναι γεγονός. Αυτό γιατί οι επαγγελματίες δημοσιογράφοι θεωρούνται, πολλές φορές δίκαια, ως ανδρείκελα της πολιτικής και οικονομικής εξουσίας. Ένα μεγάλο μέρος των πολιτών πιστεύει ότι τα κανάλια και οι εφημερίδες δεν εξυπηρετούν την αντικειμενική πληροφόρηση αλλά χρησιμοποιούν την τέταρτη εξουσία της οποίας είναι οι ιστορικοί εκπρόσωποι για να συναλλαγούν με πολιτικο-οικονομικά συμφέροντα. Έτσι το διαδίκτυο έρχεται να αναπληρώσει αυτό το κενό με τα πλεονεκτήματα και τα μειονεκτήματα του. Δεν είναι τυχαίο ότι η επισκεψιμότητα εναλλακτικών πηγών πληροφόρησης στο ίντερνετ αυξάνεται κατακόρυφα όταν τα κυρίαρχα μέσα ενημέρωσης υποστηρίζουν τις θέσεις του κατεστημένου σε αντίθεση με τις απόψεις της πλειοψηφίας των πολιτών. Το φαινόμενο παρατηρήθηκε ξεκάθαρα στις Ηνωμένες Πολιτείες το 2003 και το 2004 όταν το σύνολο των σοβαρών εφημερίδων υποστήριξαν την προπαγάνδα της κυβέρνησης Μπους σε σχέση με τους λόγους της επίθεσης στο Ιράκ. Το ίδιο έγινε στη Γαλλία το 2005 όταν η μεγάλη πλειοψηφία των μέσων υιοθέτησε το ΝΑΙ στο δημοψήφισμα για το Ευρωσύνταγμα ενώ, όπως φάνηκε και από το αποτέλεσμα των εκλογών, η πλειοψηφία των Γάλλων ήταν υπέρ του ΟΧΙ. Κάθε φορά παρατηρείται η εγκατάλειψη των παραδοσιακών μέσων από ένα κομμάτι του κοινού και παράλληλα η ανάπτυξη εναλλακτικών πηγών πληροφόρησης κυρίως στο διαδίκτυο.

Τα παραδοσιακά ΜΜΕ πρέπει να συνειδητοποιούσουν ότι χάνουν σταδιακά το μονοπώλιο σχολιασμού των κοινών που είχαν μέχρι τώρα. Ταυτόχρονα πρέπει να σεβαστούν περισσότερο το κοινό που μέχρι τώρα εκμεταλλεύονται σαν μια παθητική μάζα η οποία δεν αποτελεί τίποτα άλλο παρά το εμπόρευμα που πωλούν στους διαφημιστές. Όσο πιο γρήγορα αλλάξουν τακτική και αρχίσουν να δίνουν ενεργητικό ρόλο στο κοινό τόσο περισσότερες πιθανότητες έχουν να επιβιώσουν στο επικοινωνιακό τοπίο του μέλλοντος. Στην αντίθεση περίπτωση κινδυνεύουν να παρασυρθούν από αυτό το κύμα αμφισβητήσης που έρχεται από τη βάση. Γιατί όλα δείχνουν ότι τελικά οι αναγνώστες είναι όντως το μέλλον της δημοσιογραφίας…

2 thoughts on “Είναι οι ίδιοι οι αναγνώστες το μέλλον της δημοσιογραφίας; Σκέψεις πάνω στην ενημέρωση μέσω διαδικτύου.

  1. Μια επισήμανση: το Web 2.0 δεν έχει καμμία σχέση με γενικότερες κινήσεις ή ρεύματα ανανέωσης του Internet.

    Πρόκειται απλά για την αναμενόμενη είσοδο τεχνολογίας που επιτρέπει σε εφαρμογές λογισμικού να ενεργούν εξ αποστάσεως μέσω του Worldwide web, αντικαθιστώντας αντίστοιχες εφαρμογές στους προσωπικούς υπολογιστές των επισκεπτών ενός ιστοχώρου.

  2. Ο Λύσσιπος έχει δίκιο. Αντί για web 2.0 ίσως είναι καλύτερα να αναφερθούμε σε media 2.0

Leave a Reply

Your email address will not be published.