Η κρίση του γραπτού Τύπου και το μέλλον της ενημέρωσης

Εδώ και λίγους μήνες δουλεύω σε ένα ερευνητικό πρόγραμμα για το γαλλικό Υπουργείο Πολιτισμού με θέμα το μέλλον του γραπτού Τύπου. Αν και η έρευνα δεν έχει ακόμα τελειώσει θα σας δώσω εδώ κάποια μερικά αποτελέσματα. Οι τάσεις που παρατηρούνται στη Γαλλία αφορούν επίσης την εξέλιξη των σχετικών αγορών της Ευρώπης, άρα και της Ελλάδας.

Το πρώτο στοιχείο που φαίνεται ξεκάθαρα από τα σχετικά νούμερα είναι η γενικότερη πτώση της κυκλοφορίας των καθημερινών εφημερίδων πολιτικής και γενικής ενημέρωσης. Σύμφωνα με την έρευνα του World Association of Newspapers μεταξύ του 2001 και του 2005 σε όλες τις αναπτυγμένες οικονομικά χώρες, εκτός της Ιρλανδίας, συμπεριλαμβανομένης της Ιαπωνίας, της Νέας Ζηλανδίας και της Αυστραλίας υπήρξε σημαντική μείωση των πωλήσεων του ημερήσιου Τύπου. Συγκεκριμένα η μείωση του μέσου όρου της ημερήσιας κυκλοφορίας έφτασε στην συγκεκριμένη περίοδο το -9,63% στη Γερμανία, το -7,4% στον Καναδά, το -7,38% στη Γαλλία και το -9,85% στη Μεγάλη Βρετανία. Στη Ελλάδα, η μείωση έφτασε το -11,62%. Τα απογευματινά φύλλα, που στην Ελλάδα είναι και τα πιο δημοφιλή, σύμφωνα με την ΕΙΗΕΑ έπεσαν από συνολικές πωλήσεις 51.548.974 αντιτύπων το 2001 σε 37.590.292 το 2006.

Η εντυπωσιακή μείωση των πωλήσεων καταδεικνύει ότι ο παραδοσιακός Τύπος περνάει μια κρίση που δεν φαίνεται πρόσκαιρη αλλά δομική άρα και μόνιμη. Ποιες όμως είναι οι βασικές της αιτίες και ποιες οι κυριότερες τάσεις που απορρέουν από την κρίση αυτή;

Η πρώτη κατηγορία αιτιών που βρήκαμε κατά τη διάρκεια της έρευνας έχουν να κάνουν με τον αυξανόμενο ανταγωνισμό στον τομέα της ενημέρωσης στον οποίο υπόκεινται οι εφημερίδες :

– Πρώτο, από τα άλλα μέσα μαζικής ενημέρωσης όπως η τηλεόραση και το ραδιόφωνο. Από τα τέλη της δεκαετίας του 90 οι δίαυλοι των ΜΜΕ πολλαπλασιάζονται με υψηλό ρυθμό στις λεγόμενες αναπτυγμένες αγορές λόγω της ψηφιοποίησης του ραδιοτηλεοπτικού σήματος. Στη Γαλλία π.χ. σε διάστημα λίγων μηνών περάσαμε από μια ιδιαίτερα περιορισμένη τηλεοπτική αγορά με μόνο 6 κανάλια εθνικής εμβέλειας σε 18 με τη προσθήκη της ΤΝΤ (Τélévision numérique terrestre ή επίγειας ψηφιακής τηλεόρασης). Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή έχει επιβάλλει το 2012 σαν στόχο ολικής μετάβασης από αναλογικό σε ψηφιακό σήμα στις χώρες της Ευρώπης, δηλαδή και στην Ελλάδα, κάτι που σημαίνει τον πολλαπλασιασμό των διαθέσιμων συχνοτήτων. Οι διαθέσιμες συχνότητες καλύπτονται κατά μεγάλο μέρος από νέα κανάλια πολλά εκ των οποίων ειδικεύονται στον τομέα της ενημέρωσης και συναγωνίζονται έτσι ευθέως τον Τύπο.

– Δεύτερο, από τον Τύπο που διανέμεται δωρεάν στα αστικά κέντρα και ο οποίος συγκεντρώνει όλο και μεγαλύτερο κομμάτι του αγοραστικού κοινού, ιδιαίτερα στις νέες ηλικίες, και κατά συνέπεια και των διαφημιστικών δαπανών. Για παράδειγμα την περίοδο 2005-2006 ενώ η ημερήσια πολιτική εφημερίδα Le Monde έχει μέση κυκλοφορία 352.845 φύλλα η δωρεάν εφημερίδα 20 Minutes διανέμει κατά μέσο όρο 711.680 φύλλα ημερησίως. Ως αποτέλεσμα της τάσης αυτής η ίδια η Monde αποφάσισε πρόσφατα, σε συνεργασία με το συγκρότημα Bolloré, να δημιουργήσει την δικιά της δωρεάν εφημερίδα στο Παρίσι με το όνομα Matin Plus.

– Τρίτο, από το διαδίκτυο που ελκύει όλο και περισσότερους αναγνώστες σε βάρος του παραδοσιακού Τύπου. Ένα κομμάτι του ανταγωνισμού έρχεται από portals όπως το Yahoo και το Google News, των οποίων ελληνικές εκδόσεις δεν υπάρχουν προς το παρών άλλα λογικά δεν θα αργήσουν να εμφανιστούν όσο μεγαλώνει ο πληθυσμός των Ελλήνων δικτυοναυτών. Σήμερα το πρώτο και με διαφορά site σε επισκεψιμότητα του ελληνικού ίντερνετ είναι το in.gr που διανέμει ενημερωτικό περιεχόμενο του Δημοσιογραφικού Οργανισμού Λαμπράκη το οποίο προέρχεται εν μέρει από εφημερίδες του Ομίλου όπως τα Νέα και το Βήμα. Όλως παραδόξως ένα μεγάλο κομμάτι του ανταγωνισμού, το μεγαλύτερο σε ότι αφορά τις ευρωπαϊκές χώρες, προέρχεται από τους ίδιους τους δικτυακούς τόπους των εφημερίδων που προσφέρουν δωρεάν στο ίντερνετ το περιεχόμενο που οι αναγνώστες των παραδοσιακών φύλλων πληρώνουν. Σύμφωνα με τις οικονομετρικές έρευνες που είναι διαθέσιμες, οι δωρεάν δικτυακοί τόποι προκαλούν κατά μέσο όρο 2 με 5% μείωση της κυκλοφορίας των εφημερίδων. Η εξέλιξη αυτή βαφτίστηκε από τους επαγγελματίες του χώρου « κανιβαλισμός », αφού το site ίντερνετ « τρώει » κατά κάποιο τρόπο το κοινό της ίδιας της εφημερίδας που το δημιούργησε.

Aλλες αιτίες που συνεισφέρουν στην πτώση των πωλήσεων στο χώρο του Τύπου είναι η έλλειψη εμπιστοσύνης στους δημοσιογράφους[1] αλλά και το κόστος που σε συνδυασμό με την μείωση της αγοραστικής δύναμης κυρίως των λαϊκών τάξεων καθιστά απαγορευτική την καθημερινή αγορά εφημερίδας.


Σε επόμενο ποστ, μόλις προχωρήσουμε λίγο την έρευνα, θα επανέλθω με τις κύριες τάσεις που απορρέουν από την οικονομική δυστοκία του παραδοσιακού Τύπου.


[1] Σύμφωνα με έρευνα που πραγματοποιήθηκε το 2002 για λογαριασμό του Ευρωπαϊκού Δικτύου Ελληνίδων Δημοσιογράφων, οι επαγγελματίες δημοσιογράφοι που ερωτήθηκαν θεωρούν σε ποσοστό 79,7% ότι δεχονται παρεμβάσεις κατά την άσκηση του επαγγέλματος τους και σε ποσοστό 83,8% ότι η ιδιοκτησία των μέσων απο επιχειρηματίες που δραστηριοποιούνται σε διάφορους τομείς της οικονομίας τους εμποδίζει στο να θίγουν μια σειρά από θέματα. Πηγή : VPRC, Φεβρουάριος 2002. Παράλληλα, σύμφωνα με άλλη έρευνα της ίδιας εταιρείας, το 74% των Ελλήνων τηλεθεατών που ερωτήθηκαν θεωρεί ότι η ιδιωτική τηλεόραση εξυπηρετεί κυρίως τα επιχειρηματικά συμφέροντα των ιδιοκτητών των καναλιών. Πηγή: V-PRC, Κυριακάτικη Ελευθεροτυπία, 29 Οκτωβρίου 2005.

Leave a Reply

Your email address will not be published.