Έρευνα: πλουραλισμός και πληθωρισμός της διαδικτυακής πληροφόρησης

Στις 6 με 9 Μαίου θα λάβει χώρα στην Αθήνα διεθνές επιστημονικό συνέδριο με τίτλο “Νέα Μέσα και Ενημέρωση : συγκλίσεις και αποκλίσεις” .

Όπως αναφέρεται στον ιστότοπο του συνεδρίου, που οργανώνεται από το Τμήμα Επικοινωνίας, Μέσων και Πολιτισμού του Παντείου Πανεπιστημίου , « στόχος του είναι η μελέτη της ψηφιακής μαζικής επικοινωνίας και η σημασία που έχει για τον δημόσιο χώρο ».

Το συνέδριο θα αρχίσει την Τετάρτη 6 Μαΐου με συζήτηση γύρω από το θέμα « Η δημοσιογραφία στην εποχή του Διαδικτύου » στην οποία θα συμμετέχουν εκπρόσωποι της εφημερίδας El Pais, της διαδικτυακής έκδοσης των New York Times και της Guardian με συντονιστή τον Δημήτρη Κ. Ψυχογιό, καθηγητή του Πάντειου Πανεπιστημίου και διευθυντή του ιστότοπου του Βήματος. Η είσοδος στην συζήτηση είναι ελεύθερη.

Την Πέμπτη και την Παρασκευή στο συνέδριο θα γίνουν δεκάδες παρουσιάσεις γύρω από την διαδικτυακή δημοσιογραφία, τα ψηφιακά ΜΜΕ, τα ιστολόγια, την συμμετοχική παραγωγή πληροφόρησης κτλ. Το πλήρες πρόγραμμα είναι εδώ.

Μαζί με άλλους τρεις συναδέλφους, τους Franck Rebillard, Béatrice Damian-Gaillard και Emmanuel Marty, θα παρουσιάσουμε μια έρευνα με τίτλο “Internet Pluralisme et Redondance de l’Information” (που μπορεί να μεταφραστεί σε “Πλουραλισμός και πληθωρισμός της διαδικτυακής πληροφόρησης”), που κάναμε το 2008 πάνω στο ερευνητικό πεδίο των γαλλόφωνων ενημερωτικών ιστότοπων.

Το κεντρικό ερώτημα της έρευνας είναι το κατά πόσο η διαδικτυακή πληροφόρηση ευνοεί πραγματικά τον πλουραλισμό στην ενημέρωση ή, αντίθετα, τείνει να αναπαράγει την κυρίαρχη ατζέντα θεμάτων σε μαζική κλίμακα.

Το ερώτημα εκ πρώτης όψεως φαίνεται ρητορικό, τόσο είναι βαθιά ριζωμένη η αντίληψη ότι το διαδίκτυο, εκ φύσεως, ενθαρρύνει την ποικιλομορφία των πληροφοριών και των πολιτιστικών έργων που διατίθενται στο ευρύ κοινό.

Στην πραγματικότητα τα πράγματα είναι πιο περίπλοκα σε ότι αφορά την δημοσιογραφία. Τα στοιχεία της έρευνας μας δείχνουν ότι η διαδικτυακή πληροφόρηση στο σύνολο της όντως χαρακτηρίζεται από υψηλή ποικιλομορφία και πρωτοτυπία σε ότι αφορά το φάσμα των περιεχομένων που διατίθενται στους χρήστες.

Ταυτόχρονα όμως το μεγαλύτερο κομμάτι της διαδικτυακής πληροφόρησης συγκεντρώνεται σε ένα περιορισμένο αριθμό θεμάτων που κυριαρχούν στην μηντιακή ατζέντα. Τα πρωτότυπα περιεχόμενα δεν αφορούν παρά μια μειοψηφία διαδικτυακών μέσων με σχετικά μικρή διείσδυση στο ευρύ κοινό: επαγγελματικούς ιστότοπους εναλλακτικής πληροφόρησης, φορείς της συμμετοχικής δημοσιογραφίας, ιστολόγια.

Οι περισσότεροι από αυτούς τους παράγοντες, εβρισκόμενοι σε πρώιμο στάδιο, αδυνατούν προς το παρόν να χρηματοδοτήσουν μια επαγγελματική ανεξάρτητη και ερευνητική δημοσιογραφία στη βάση στέρεων οικονομικών μοντέλων, κάτι που υποθηκεύει το ίδιο το μέλλον της ενημέρωσης.

Στον αντίποδα, οι μεγάλοι παίκτες του διαδικτύου από πλευράς επισκεψιμότητας, Google, Yahoo, MSN κ.α., αποκομίζουν σημαντικά οφέλη από τη θέση που κατέχουν στο σύστημα διανομής της πληροφορίας στο διαδίκτυο ενώ ταυτόχρονα αρνούνται ουσιαστικά να χρηματοδοτήσουν επαρκώς την παραγωγή της. (βλέπε το πρόσφατο παράδειγμα της σύγγρουσης μεταξύ Google και Associated Press).

Ως αποτέλεσμα, η δραστηριότητα τους περιορίζεται στην αναπαραγωγή πληροφοριών από τα παραδοσιακά ΜΜΕ (πρακτορεία ειδήσεων, τύπος, τηλεόραση κτλ.) οξύνοντας την συγκέντρωση της διαδικτυακής ενημέρωσης γύρω από τα κυρίαρχα θέματα της μηντιακής ατζέντας.

Οι συγκεκριμένοι παράγοντες συμπράττουν έτσι στο φαινόμενο της διαδικτυακoύ πληθωρισμού, με την έννοια της ακατάσχετης αναπαραγωγής και επανάληψης των ίδιων πληροφοριών με μικρές παραλλαγές.

Οι πρακτικές αυτές επεκτείνονται και στους ίδιους τους παραδοσιακούς φορείς της δημοσιογραφίας όπως οι εφημερίδες. Οι διαδικτυακές συντάξεις αυτών των ΜΜΕ περιορίζονται σε “καθιστή δημοσιογραφία” με σκοπό τη μεγιστοποίηση της παραγωγικότητας στη βάση ποσοτικών κριτηρίων.

Αναπαράγουν έτσι τα περιεχόμενα των offline εκδόσεων και των πρακτορείων ειδήσεων χωρίς να εμπλουτίζουν παρά σπάνια τους ιστότοπους τους με πρωτότυπες ειδήσεις.

Η έρευνα θα παρουσιαστεί σε δυο μέρη. Το πρώτο έχει τίτλο “Does the Long Tail apply to online news? A quantitative study of French speaking news websites”. Τι κείμενο στα αγγλικά βρίσκεται εδώ και η παρουσίαση παρακάτω.

Πρόκειται περί μιας ποσοτικής ανάλυσης του περιεχομένου που παράχθηκε από 80 διαφορετικούς γαλλόφωνους ενημερωτικούς ιστότοπους σε μια περίοδο είκοσι ημερών, μεταξύ της 1ης και της 20ης Νοεμβρίου 2008.

Μέσω μια ημιαυτοματοποιημένης συλλογής και επεξεργασίας των πληροφοριών προσπαθήσαμε να δούμε ποιο είναι το βάρος των κυρίαρχων θεμάτων στην διαδικτυακή ατζέντα και ποιοι παράγοντες της ενημέρωσης τείνουν προς τον πλουραλισμό ή, αντίθετα, τον πληθωρισμό.

Το δεύτερο μέρος της έρευνας έχει τίτλο « La production de l’information web : quelles alternatives ? Une comparaison entre médias traditionnels et pure -players de l’internet ». Το κείμενο στα γαλλικά βρίσκεται εδώ και η παρουσίαση παρακάτω.

Πρόκειται περί μιας συγκριτικής κοινωνικοοικονομικής μελέτης της λειτουργίας εφτά διαδικτυακών συντάξεων (Libération, Les Echos, ELLE, Public, Rue 89, Backchich.info, PaperBlog). Στο κομμάτι αυτό της έρευνας έχω αναφερθεί και σε παλαιότερο ποστ.

Μετά από την εθνογραφική παρατήρηση της καθημερινής εργασίας των δημοσιογράφων και της ανάλυσης των οικονομικών μοντέλων των επιχειρήσεων, προσπαθήσαμε να συγκρίνουμε τις διαδικτυακές συντάξεις που προέρχονται από τον χώρο του τύπου με αυτές των pure-players σε επίπεδο πρακτικών και συντακτικής πολιτικής.

Leave a Reply

Your email address will not be published.