ACTA: πνευματική ιδιοκτησία και παγκοσμιοποίηση της καταστολής

Το 2007, μετά από πρωτοβουλία των ΗΠΑ, ξεκίνησαν σε συνθήκες πλήρους μυστικότητας διεθνείς διαπραγματεύσεις για την δημιουργία μιας συνθήκης (Anti-Counterfeiting Trade Agreement) η οποία θα εναρμονίζει σε παγκόσμιο επίπεδο τις εθνικές νομοθεσίες σχετικά με την προστασία της πνευματικής ιδιοκτησίας. Όταν ξεκίνησαν διαρροές για το περιεχόμενο της συνθήκης φάνηκαν και οι κίνδυνοι που αυτή εμπεριέχει.

Ιστορικά η έννοια της πνευματικής ιδιοκτησίας υπήρξε προοδευτική κατάκτηση των δημιουργών. Σκοπός της ήταν η προστασία της πνευματικής δημιουργίας με τρόπο τέτοιο ούτως ώστε να συντηρεί οικονομικά τους δημιουργούς και τους άλλους εμπλεκόμενους στην παραγωγή και διάθεση πολιτιστικών αγαθών. Δεν είναι τυχαίο ότι η αναγνώριση της πνευματικής ιδιοκτησίας υπήρξε μια από τις διεκδικήσεις του Διαφωτισμού και η θεσμοθέτηση της στη συνέχεια έγινε με τη στήριξη προοδευτικών διανοούμενων όπως ο Victor Hugo.

Τις τελευταίες δεκαετίες όμως ο αρχικός σκοπός της νομοθεσίας περί πνευματικής ιδιοκτησίας, δηλαδή η εξισορρόπηση μεταξύ των συμφερόντων των δημιουργών και του κοινού, σταδιακά αλλοιώθηκε. Η ανάδυση μιας πανίσχυρης επικοινωνιακής βιομηχανίας μετέτρεψε την νομοθεσία περί πνευματικής ιδιοκτησίας σε μέσο διαιώνισης και ισχυροποίησης ενός ολιγοπωλίου.

Αυτό έγινε ευκολότερο λόγω της στρατηγική θέσης που απέκτησε η επικοινωνιακή βιομηχανία στις σύγχρονες αστικές δημοκρατίες μέσω της αλληλεξάρτησης που ανέπτυξε με το πολιτικό και οικονομικό κατεστημένο. Οι ΗΠΑ, όντας το ζωτικό κέντρο της παγκόσμιας επικοινωνιακής βιομηχανίας, πρωτοστατούν πλέον στην εγκαθίδρυση δρακόντειων μέτρων προστασίας και ελέγχου της πνευματικής δημιουργίας.

Όπως έχει δείξει η επιστημονική έρευνα (1, 2), η διεθνοποίηση της σχετικής νομοθεσίας αποτελεί μοχλό πίεσης των ΗΠΑ προς τρίτες χώρες και είναι αναπόσπαστο κομμάτι της αμερικανικής εξωτερικής πολιτικής. Χωρίς κανείς να υποτιμά το σημαντικότατο πρόβλημα της χρηματοδότησης της δημιουργίας, είναι ξεκάθαρο ότι το κεντρικό διακύβευμα της πνευματικής ιδιοκτησίας είναι πλέον πολιτικό.

Σε αυτό το πλαίσιο εντάσσονται και οι διαπραγματεύσεις της ACTA (Anti-Counterfeiting Trade Agreement) στις οποίες συμμετέχουν οι ΗΠΑ, η Ευρωπαϊκή Ένωση, ο Καναδάς, η Ιαπωνία, η Σουηδία κ.α. Λείπουν βέβαια από τη λίστα χώρες όπως η Ινδία, η Κίνα και η Βραζιλία οι οποίες έχουν μια πιο ελαστική θεώρηση της πνευματικής ιδιοκτησίας.

Σκοπός της ACTA είναι η εναρμόνιση προς το αυστηρότερο, με μοντέλο την αμερικάνικη Digital Millennium Copyright Act, των εθνικών νομικών πλαισίων σχετικών με το copyright.

Το πρώτο πρόβλημα της ACTA είναι η μυστικότητα μέσα στην οποία προετοιμάζεται η συνθήκη. Οι αντιπρόσωποι των χωρών που συμμετέχουν στις συσκέψεις συμφώνησαν να μην δώσουν καμία πληροφορία σχετική με το περιεχόμενο τους.

Η ίδια η ύπαρξη της  ACTA ήταν γνωστή σε ελάχιστους πριν από την πρώτη διαρροή εγγράφων που έγινε τον Μάιο του 2008. Ακολούθησαν κι άλλες διαρροές, λίστα των οποίων μπορείτε να δείτε εδώ. Η πληροφόρηση σχετικά με το περιεχόμενο της  ACTA προκάλεσε αντιδράσεις από οργανώσεις πολιτών αλλά και πολιτικούς σε ΗΠΑ, Βρετανία, Γαλλία, Καναδά και Νέα Ζηλανδία οι οποίοι απαίτησαν διαφάνεια. Αυτό ανάγκασε τους εμπλεκόμενους να βγάλουν γενικόλογα δελτία τύπου, όπως αυτό που αφορά τη συνάντηση που έγινε στο Μεξικό και έληξε την Παρασκευή που μας πέρασε.

Η ACTA περιέχει έξι καφάλαια: (1) Initial Provisions and Definitions; (2) Enforcement of Intellectual Property Rights; (3) International Cooperation; (4) Enforcement Practices; (5) Institutional Arrangements; (6) Final Provisions.

Η γενικότερη φιλοσοφία των κειμένων που ήρθαν στη δημοσιότητα είναι η αναγωγή της αμερικάνικης νομοθεσίας για την καταστολή της παραβίασης της πνευματικής ιδοκτησίας σε μοντέλο για όλες τις χώρες που θα υπογράψουν τη συνθήκη:

– Εξισώνονται έτσι οι ποινές για τους παραβάτες του copyright είτε αυτοί είχαν οικονομικό όφελος από την παραβίαση είτε όχι. Για παράδειγμα η εγγραφή μιας ταινίας με κάμερα τη στιγμή της προβολής της (camcording) διώκεται με τον ίδιο τρόπο, άσχετα με το αν ο σκοπός της ήταν η εμπορική εκμετάλλευση ή όχι.

– Υποχρεώνονται οι πάροχοι σύνδεσης στο διαδίκτυο να συμμετέχουν προληπτικά στην καταστολή της ανταλλαγής προστατευόμενων αρχείων και να διευκολύνουν την πρόσβαση σε προσωπικά δεδομένα χρηστών.

– Υποχρεώνονται οι χώρες που να σκληρήνουν τις προβλεπόμενες ποινές επισείοντας ακόμα και φυλάκιση για αδικήματα για τα οποία κάτι τετοιο δεν προβλεπόταν με την ισχύουσα νομοθεσία.

– Προλειάνεται το έδαφος για κατασταλτικές πρακτικές όπως η μέθοδος three strikes και το φιλτράρισμα του διαδικτύου.

– Δυσκολεύεται ακόμη περισσότερο η αντιγραφή φαρμάκων από φτωχες χώρες που δεν έχουν τη δυνατότητα να πληρώσουν τις φαρμακευτικές εταιρείες που διαθέτουν τις σχετικές πατέντες.

Το περιεχόμενο της ACTA και ο τρόπος με τον οποίο αυτή προετοιμάζεται μέσα σε συνθήκες πλήρους μυστικότητας καταπατούν κάθε δημοκρατική αρχή. Στο βωμό του copyright, οι εμπνευστές της ACTA δείχνουν έτοιμοι να θυσιάσουν βασικά δικαιώματα των πολιτών όπως η ιδιωτικότητα και η ελέυθερη έκφραση και πρόσβαση στην πληροφορία. Απειλούνται επίσης βασικές αρχές του κράτους δικαίου όπως η αναλογικότητα των ποινών σε σχέση με τη σοβαρότητα της παράβασης. Μια σημαντική κινητοποίηση βρίσκεται πλέον σε εξέλιξη διεθνώς ενάντια στις αρχές καταστολής και ελέγχου που πρεσβεύει η ACTA.
Πηγές:
Ανάλυση του καθηγητή του πανεπιστήμιου της Οτάβα, Michael Geist.

Ιστοσελίδα της οργανωσης La Quadrature du Net για την καμπάνια Attack ACTA
Λήμμα της Wikipedia για την ACTA
Ιστοδελίδα της οργάνωσης We Rebuild για την ACTA
Ιστοσελίδα της οργάνωσης OpenACTA
Ιστοσελίδα της οργάνωσης ACTA Action Now!
Ιστοσελίδα της Electronic Frontier Foundation για την ACTA
Ανακοίνωση της Oxfam για την ACTA

4 thoughts on “ACTA: πνευματική ιδιοκτησία και παγκοσμιοποίηση της καταστολής

Leave a Reply

Your email address will not be published.