Πνευματική ιδιοκτησία και καταστολή: σκέψεις για την υπόθεση του gamato.info

Στις 10 Μαρτίου η Ελληνική Αστυνομία ανακοίνωσε μέσω δελτίου τύπου τη σύλληψη έξι μελών του gamato.info, της μεγαλύτερης κοινότητας ανταλλαγής περιεχομένου σε βάση ισοτιμίας (peer-to-peer) του ελληνόφωνου διαδικτύου.

Το γεγονός, ο τρόπος που εξελίχθηκε αλλά και η ανακοίνωση της Αστυνομίας θέτουν μια σειρά ερωτημάτων τα οποία, σε διαφορετικό επίπεδο, αναμοχλεύουν φλέγοντα θέματα σε ότι αφορά τα διακυβεύματα του διαδικτύου.

Ερώτημα 1ο :  κατά πόσο είναι θεμιτή η συγκεκριμένη δραστηριότητα δηλαδή η ανταλλαγή περιεχομένου υπό copyright;

Το συγκεκριμένο θέμα δεν είναι νομικό αλλά πολιτικό και ηθικό. Ο νόμος σε κάθε ιστορική συγκυρία δεν είναι θέσφατο αλλά αντικατοπτρίζει το εκάστοτε πολιτικό και κοινωνικό γίγνεσθαι.

Το θέμα επίσης δεν αφορά αποκλειστικά το διαδίκτυο. Ανέκαθεν το κοινό ανταλλάσσει, αντιγράφει και μοιράζεται περιεχόμενα κάθε μορφής με οποιαδήποτε μέσα έχει στη διάθεση του.  Όπως έχει δείξει μεταξύ άλλων ο Lawrence Lessig (PDF) οι πρακτικές αυτές είναι συνυφασμένες με την εξέλιξη του ανθρώπινου πολιτισμού.

Όμως η ευρεία κοινωνική ιδιοποίηση του διαδικτύου αλλάζει την κλίμακα και την πολυπλοκότητα των πρακτικών ανταλλαγής και αυτό είναι που κάνει το συγκεκριμένο διακύβευμα σημαντικότερο σήμερα από ότι ήταν εχθές.

Το πρόβλημα είναι το πως επιτυγχάνεται η εξισορρόπηση μεταξύ των συμφερόντων του κοινού (αυτού που οι αγγλοσάξονες αποκαλούν fair use), των δημιουργών και των άλλων εμπλεκόμενων στην πολιτιστική βιομηχανία, είτε αυτό αφορά το οικονομικό είτε το συμβολικό επίπεδο.

Στη σύγχρονη ιστορική συγκυρία ο συσχετισμός δυνάμεων είναι σαφώς υπέρ της πολιτιστικής βιομηχανίας και εις βάρος της μεγάλης πλειοψηφίας των δημιουργών καθώς και του κοινού. Με άλλα λόγια το μεγαλύτερο κομμάτι του  εισοδήματος που παράγεται από την πνευματική δημιουργία σε παγκόσμιο επίπεδο μονοπωλείται από εκδότες και  διανομείς, με την ευρεία έννοια, οι οποίοι εν πολλοίς επιβάλουν τους όρους τους στους άλλους δύο εμπλεκόμενους, κοινό και δημιουργούς.

Για παράδειγμα δεν έχει κανείς παρά να διαβάσει αυτή τη μαρτυρία εκ των έσω για να καταλάβει πόσο ωμές είναι οι πρακτικές που εφαρμόζει η ελληνική δισκογραφική βιομηχανία εις βάρος του κοινού, των δημιουργών ακόμη και των παραδοσιακών δισκάδικων .

Αυτό εξηγεί σε μεγάλο βαθμό και την τεράστια απήχηση που έχει το peer-to-peer. Η ανταλλαγή περιεχομένου έρχεται ως απάντηση στις απεχθείς συνθήκες εκμετάλλευσης που επιβάλει η πολιτιστική βιομηχανία στην πνευματική δημιουργία (παράταση copyright, υψηλές τιμές, DRM, καταιγισμός μάρκετινγκ και διαφήμισης, σταρ σύστεμ, ολογοπωλιακή συγκέντρωση κλπ.).

Η «  πειρατεία » είναι λοιπόν πρωτίστως κοινωνικό και πολιτικό φαινόμενο και δευτερευόντως οικονομικό και τεχνολογικό.

Αυτό φαίνεται ξεκάθαρα στις αντιδράσεις των φίλων του gamato.info όπως αυτές κυκλοφορούν στο διαδίκτυο. Οι άνθρωποι αυτοί συγκρίνουν την τύχη των συλληφθέντων με την ατιμωρησία των υπαίτιων της κοινωνικής και οικονομικής κρίσης που μαστίζει την χώρα και τον πλανήτη. Άλλοι εξηγούν ότι η χρήση του peer-to-peer αποτελεί αντιστάθμισμα για την συμπίεση των εισοδημάτων τους που δεν επιτρέπει την κατανάλωση πολιτισμικών αγαθών με νόμιμο τρόπο.

Συνειδητοποιούν δηλαδή αυτό που ίσως δεν έβλεπαν πριν, ότι δηλαδή οι διαδικτυακές και πολιτισμικές πρακτικές τους είναι έμμεσο αποτέλεσμα της διάρθρωσης του σύγχρονου καπιταλισμού και της άνισης αναδιανομής οικονομικών και πολιτιστικών πόρων που αυτός επιβάλει. Κάτι που εξηγεί και ο Μωυσής Μπουντουρίδης στην ανάλυση του.

Αυτό κάνει για πολλούς χρήστες θεμιτή τη διαμοίραση περιεχομένου από ηθικής άποψης παρόλες τις επιπτώσεις που μπορεί αυτή να έχει στη βιωσιμότητα των πνευματικής δημιουργίας. Το αποτέλεσμα είναι να βρίσκονται αντιμέτωποι οι δημιουργοί με το ίδιο τους το κοινό όπως εύστοχα εξηγεί και ο Αποστόλης Καπαρουδάκης.

Ερώτημα 2ο : κατά πόσο η λειτουργία ενός τράκερ είναι παράνομη με την κείμενη νομοθεσία ακόμα κι αν από εκεί διακινείται υλικό υπό copyright ;

Η διεθνής νομολογία σε αυτό το σημείο γενικά είναι αρνητική ως προς τους δημιουργούς τέτοιων υπηρεσιών. Το γνωστότερο παράδειγμα είναι αυτό του Pirate Bay το οποίο και καταδικάστηκε σε πρώτη φάση. Όμως εάν κανείς παρακολουθήσει τα τεκταινόμενα αυτής της δίκης θα διαπιστώσει ότι η ευθύνη των ιδιοκτητών μιας υπηρεσίας όπως το Pirate Bay, το Mininova και το gamato.info δεν είναι δεδομένη ούτε και αποδεικνύεται εύκολα σε όλες τις περιπτώσεις. Ούτε κι η συγκεκριμένη νομολογία μεταφέρεται αυτόματα στα ελληνικά δικαστήρια όπως αναφέρει και ο e-lawyer.

(Update 13/3: ενώ η έφεση του Pirate Bay θα εκδικασθεί τον Σεπτέμβριο στη Σουηδία, στην Ισπανία ένας δικαστής αποφάνθηκε σε ανάλογη δίκη ότι η δραστηριότητα του ιστότοπου elrincondejesus.com ο οποίος προσφέρει σύνδεσμους προς περιεχόμενα στο eMule δεν είναι παράνομος αφού δεν επιφέρει κέρδη στον ιδοκτήτη του)

Στους ιστότοπους αυτούς δεν διακινούν υλικό οι ιδιοκτήτες και administrators αλλά οι χρήστες το ανταλλάσσουν απευθείας μεταξύ τους. Ο τράκερ είναι απλά ενδιάμεσος που επιτρέπει την επικοινωνία και τον συντονισμό, κάτι που αντιστοιχεί  σε αυτό που το αγγλοσαξονικό δίκαιο περιγράφει ως vicarious infringement, υπό την προϋπόθεση ότι οι ιδιοκτήτες του τράκερ έχουν οικονομικό όφελος από την παραβίαση copyright που γίνεται μέσω της υπηρεσίας τους.

Υπό αυτό το πρίσμα κάποιος μπορεί να θεωρήσει ότι και οι πάροχοι σύνδεσης ή οι μηχανές αναζήτησης βρίσκονται στην ίδια θέση. Γιατί λοιπόν ζητάμε από το gamato.info να συνεισφέρει στην χρηματοδοτήση της πνευματικής δημιουργία και δεν ζητάμε το ίδιο από την Google, τη Microsoft και τον OTE;

Ερώτημα 3ο: γιατί η Ελληνική Αστυνομία αντιγράφει στο δελτίο τύπου επιχειρήματα του λόμπυ της πολιτιστικής βιομηχανίας;

Στο δελτίο τύπου της ΕΛΑΣ υπάρχει υπογραμμισμένη η εξής φράσης «συνολικά οι απώλειες τα τελευταία 7 έτη σύμφωνα με τις πρώτες εκτιμήσεις των εταιρειών πλησιάζουν το 1 δις ευρώ, το οποίο μεταφράζεται σε λιγότερες θέσεις εργασίας και μειωμένη ανταγωνιστικότητα για τον εγχώριο κλάδο της Πληροφορικής, μουσικής και θεαμάτων ».

(Update: o Μιχάλης Παναγιωτάκης βρήκε την πηγή. Είναι η ετήσια έκθεση για την πειρατεία λογισμικού της Business Software Alliance (BSA)

Το συγκεκριμένο επιχείρημα βασίζεται στη παραδοχή ότι μια δωρεάν πρόσβαση σε ένα πολιτισμικό περιεχόμενο ισοδυναμεί με μια πώληση λιγότερο του ίδιου αγαθού (A Free Download Equals a Lost Sale), κάτι που υποστηρίζει ανέκαθεν το λόμπυ της πολιτιστικής βιομηχανίας. Παρόμοιος υπολογισμός των δήθεν διαφυγόντων κερδών έγινε και στη δίκη του Pirate Bay.

Όμως η διεθνή έρευνα έχει δείξει ότι κάτι τέτοιο δεν ισχύει όπως μπορεί κανείς να δει εδώ (PDF). Κάνεις δεν μπορεί να ξέρει εάν κάποιος που κατέβασε ένα άλμπουμ μουσικής μέσω ενός δικτύου peer-to-peer θα το αγόραζε εάν δεν  είχε αυτή τη δυνατότητα. Ο αστήριχτος αυτός συλλογισμός υποστηρίζεται από την πολιτιστική βιομηχανία που έχει συμφέρον να φουσκώσει τις υποτιθέμενες απώλειες της.

Γιατί όμως η Ελληνική Αστυνομία υιοθετεί αβασάνιστα την θέση ιδιωτικών εταιρειών που βρίσκονται σε αντιδικία με πολίτες; Γιατί καταπατεί το τεκμήριο της αθωότητας; Και γιατί προβαίνει σε εντυπωσιακές συλλήψεις και κρατήσεις για ένα πταίσμα όπως η διαμοίραση περιεχομένου χωρίς οικονομικό όφελος; Μπορεί κανείς να διανοηθεί παρόμοιες πρακτικές στην περίπτωση κάποιου που παραβίασε, ας πούμε, το όριο ταχύτητας με το αυτοκίνητο του; Ποιος από τους δύο είναι πιο επικίνδυνος για το κοινωνικό σύνολο ;

Οι αυτονόητες απαντήσεις σε αυτά εξηγούν έμμεσα και την συμπεριφορά των αστυνομικών αρχών: δεν πρόκειται για οίστρο υπεράσπισης του δημόσιου συμφέροντος αλλά εκδούλευση προς κέντρα πίεσης. Αυτή η πίεση για καταστολή δεν προέρχεται μόνο από την εγχώρια πολιτιστική βιομηχανία αλλά εκπορεύται κυρίως από την άλλη πλευρά του Ατλαντικού.

Μια μικρή γεύση μπορείτε να πάρετε στο Special 301 Report για την Ελλάδα που εκδίδει η International Intellectual Property Alliance (IIPA) η οποία και υποδεικνύει στις ελληνικές αρχές τι ακριβώς πρέπει να κάνουν :

“The Interministerial Steering Committee should announce a comprehensive national anti-piracy plan and campaign that augments raids, prosecutions, criminal (and non-suspended) sentencing at deterrent levels, training for enforcement officials and public awareness efforts

(…) Give law enforcement authorities the mandate and jurisdiction to pursue investigations on university campuses where Internet and hard goods piracy flourishes without significant threat.

(…) Instruct all courts to issue deterrent sentences, including imprisonment and fines as provided by the law, and to not suspend sentences or fines (suspensions of fines are not permitted under the law). ”.

9 thoughts on “Πνευματική ιδιοκτησία και καταστολή: σκέψεις για την υπόθεση του gamato.info

  1. Για να μην τρελαθούμε τελείως με την περίπτωση του gamato.info θα πρέπει να καταλάβουμε ότι μπορεί τυπικά οι κάτοχοι και διαχειριστές του site να μην είχαν στην κατοχή τους κάποιο παράνομο υλικό αλλά εδώ υπάρχει η κατηγορία της προτροπής για διάπραξη παράνομων πράξεων.

    Δηλαδή ενώ δεν είχαν παράνομο υλικό προέτρεπαν τους χρήστες με την δημοσιοποίηση συνδέσμων να παραβούν τον νόμο περί πνευματικής ιδιοκτησίας και να κατεβάσουν παράνομα οπτικοακουστικά έργα που δεν είχαν νόμιμα στην κατοχή τους αυτοί που τα ανέβασαν καθώς δεν είχαν πληρώσει τα πνευματικά δικαιώματα στον δημιουργό και ιδιοκτήτη του έργου ο οποίος είναι και ο υπεύθυνος για τον τρόπο διάθεσης του έργου του στο κοινό

    Σωστά πράττοντας λοιπόν ο ιδιοκτήτης του έργου που έχει επενδύσει την περιουσία του και περιμένει να εισπράξει το κέρδος και να πληρώσει με αυτό τους συνεργάτες του κινήθηκε δικαστικά και αξιώνει την αποζημίωση για την αποδεδειγμένη ζημιά που έχει υποστεί τόσο από τους διαχειριστές της ιστοσελίδας και ενδεχομένως από ορισμένους χρήστες των υπηρεσιών που προσέφερε αυτή η ιστοσελίδα

    Αυτό που δεν μπορώ να καταλάβω είναι η εξέγερση μεγάλου πλήθους χρηστών του ίντερνετ λες και ο σκοπός αγιάζει τα μέσα η αλλιώς η έκταση της παρανομίας νομιμοποιεί την πράξη!

    Αν δηλαδή δεν βάζω στην σελίδα μου υλικό παιδικής πορνογραφίας αλλά σας δίνω σύνδεσμο προς τέτοιο υλικό με κάνει νόμιμο?

    Αν δεν πουλώ ναρκωτικά αλλά σας λέω που θα τα βρείτε δωρεάν με κάνει νόμιμο?

    Πολλοί λένε ότι αυτό το κάνουν σε αντίδραση του υψηλού κόστους απόκτησης τέτοιου υλικού μέσω της νόμιμης οδού!

    Δεν σκέφτονται όμως ότι υπάρχει κάποιο κόστος για την δημιουργία αυτού του έργου και στην ουσία στερούν από τον δημιουργό και τους συμμετέχοντες τα νόμιμα έσοδά τους!

    Αν το βρίσκουν ακριβό ας το μποϊκοτάρουν το έργο και με άλλες νόμιμες πράξεις ας απαιτήσουν την λογίκευση των τιμών διάθεσης των οπτικοακουστικών αυτών έργων!

  2. Pingback: Καλή λευτεριά! « Οξύ

  3. @ Fiskilis Agelos

    Η παιδική πορνογραφία, όπως και τα ναρκωτικά που αναφέρεις, είναι κακουργήματα. Και εκτός από το ότι υπάρχει σαφέστατη νομοθεσία γι’ αυτά, είναι καταδικαστέα και η ηθική πλευρά της πράξης.

    Η διακίνηση όμως CD της Βανδή και ταινιών του Hollywood, είναι πλημμέλημα. Πόσο μάλλον που το gamato, δεν διακινούσε τέτοιο υλικό, αλλά παρείχε το χώρο για να το κάνουν άλλοι.

    Μπαίνω στο gamato. Ψάχνω για ένα CD. Το κατεβάζω και διαπράττω πλημμέλημα. Οι υπεύθυνοι της ιστοσελίδας δεν κερδίζουν τίποτα. Όμως συλλαμβάνονται.

    Μπαίνω στη google. Ψάχνω για παιδική πορνογραφία, ναρκωτικά κτλ. Διαπράττω κακούργημα και όμως οι υπεύθυνοι της ιστοσελίδας γίνονται ακόμα πιο πλούσιοι(και φυσικά ελεύθεροι).

    Ας βάλουμε πρώτα μια τάξη στη νομοθεσία που αφορά το διαδίκτυο και μετά ν’ αρχίσουμε να συλλαμβάνουμε κόσμο. Πόσο μάλλον να βγάζουμε δελτία τύπου που μοιάζουν να τα έχουν συντάξει οι ίδιες οι δισκογραφικές εταιρίες.

  4. @ Fiskilis Agelos

    “Δηλαδή ενώ δεν είχαν παράνομο υλικό προέτρεπαν τους χρήστες με την δημοσιοποίηση συνδέσμων να παραβούν τον νόμο περί πνευματικής ιδιοκτησίας”

    Δεω προτρεπουν, διευκολύνουν.

  5. Πρέπει όμως καποια στιγμη να βλεπουμε τα πραγματα στις σωστές διαστάσεις. Ορθώς αναφέρει ο Νίκος ότι καθε παράνομη πραξη δεν εχει την ίδια απαξία. Δεν μπορεί δηλαδή καποιος που διευκολύνει την παραβίαση πνευματικών δικαιωμάτων να αντιμετωπίζεται σαν έμπορος ναρκωτικών ειδικά όταν δεν προσδοκά κέρδος απο την πράξη αυτή. Τι παραπάνω διευκόλυνση προσφέρει δηλαδή μία τετοια σελίδα σε σχέση πχ με τη google;

    Οσο για τη νομική διασταση του πραγματος, ως νομικός πρεπει να πω ότι παραβάτες είναι οι χρήστες που ανταλλασσουν αρχεία και σε δεύτερη μοίρα έρχεται καποιος που διευκολύνει την πράξη. Αν δηλαδή στο παράδειγμα του Αγγελου υποδειξω εγω σε ποιο μερος πωλούνται ναρκωτικά δεν είμαι και ενοχος για εμπορία ούτε καν για συμμετοχή. Το αν όμως παρέχω το χώρο για να γίνει μια παρανομη πράξη ειναι άλλο θεμα. Στην συγκεκριμενη περίπτωση παντως υπαρχουν πολλα νομικά κενά, ενώ εντύπωση μου κανει ο ζήλος για τη σύλληψη των “δραστών” και τα ποσά που αναφέρονται, τα οποία ειναι εκτός πραγματικότητας. Οσο για τους δημιουργούς, δεν νομίζω οτι είναι και τόσο ζημιωμένοι απο την πειρατεία εν γενει. Αντιθέτως, πολλες φορές γίνονται γνωστοί άνθρωποι αλλά και έργα (μουσική, ταινίες, βιβλία) που δεν εχουν τα οικονομικά μέσα να προωθήσουν τη δουλειά τους. Καθώς επίσης, πολλες φορές τα εσοδα των περισσότερων καλλιτεχνών (των γνωστών που εχουν και τα περισσότερα παραπονα για διαφυγόντα κερδη) προέρχονται παραπλεύρως και οχι απο το cd (ή dvd) καθ’εαυτό που πωλείται, όπως πχ απο τις live εμφανίσεις τους, απο μπλουζάκια ή απο διαφημιστικά έσοδα.

    Τελος, σε περιπτώσεις site οπως το gamato αυτο που το πλεονέκτημα που προσέφερε δεν ήταν τόσο οι ξένες ταινίες, οι ξενες σειρές ή τα άλμπουμ διάσημων καλλιτεχνών που υπαρχουν χιλιάδες site που ακόμα μπορεις να τα προμηθευτείς. Υπηρχε η ευκολία να κατεβάζεις ελληνικες σειρές που είχες χάσει πχ ένα επεισόδιο, αθλητικους αγώνες που επίσης δεν μπορεσες να δεις, εκπομπές ψυχαγωγικού ενδιαφέροντος για ανθρώπους που δεν μενουν καν στην Ελλαδα κλπ.(Αλ Τσαντηρι, Ραδιο Αρβύλα κλπ. – Κατι αντίστοιχο που κανει και το youtube ως ενα σημείο). Μην ξεχνάμε επίσης προσωπικές συλλογές ανθρώπων απο παλιές σειρές ή παιδικά τραγούδια ή ακόμα και παλιά κόμικς που δεν κυκλοφορούν πλέον στο εμπόριο, που καποιος δεν μπορει να προμηθευτεί ούτως ή άλλως. Αυτό το ανέβασμα σε ποιο σημείο θίγει την πνευματική ιδιοκτησία ή μειώνει τα κέρδη των δημιουργών;

    • Ενδιαφέρουσα συζήτηση, δεν έχω κάτι να προσθέσω, ευχαριστώ για τα σχόλια και τη συμμετοχή σας.

Leave a Reply to Fiskilis Agelos Cancel reply

Your email address will not be published.