Παρακμή του p2p και άνθιση του ddl: κίνδυνος για τη διαδικτυακή ουδετερότητα

Η επιγραμμική πρόσβαση του κοινού σε πολιτιστικά αγαθά έχει διαφοροποιηθεί σημαντικά τα τελευταία χρόνια. Η δομή της κυκλοφορίας τέτοιων αγαθών τείνει όλο και περισσότερο προς την καθετοποίηση και τη συγκέντρωση. Σε αυτό συνεισφέρει ιδιαίτερα η πρόσφατη στροφή των χρηστών του διαδικτύου από τα εργαλεία ανταλλαγής σε βάση αμοιβαιότητας (peer-to-peer) στο direct downloading (ddl).

Ο τρόπος με τον οποίο το ευρύ κοινό ιδιοποιείται τις τεχνολογίες της πληροφορίας είναι κρίσιμος για τη δομή και την οργάνωση του δυνητικού δημόσιου χώρου. Δυστυχώς, για μεγάλο κομμάτι των χρηστών του διαδικτύου η επιλογή εργαλείων και πρακτικών για την πρόσβαση σε πολιτιστικά και πληροφοριακά αγαθά γίνεται με καθαρά ουτιλιταριστικά κριτήρια. Το αποτέλεσμα είναι να ενισχύεται η τάση για συγκέντρωση των πληροφοριακών και τεχνικών πόρων στα χέρια μονοπωλίων, κάτι που υποσκάπτει την αρχή της διαδικτυακής ουδετερότητας.

Από τα τέλη της δεκαετίας του 90 και τη διάδοση του διαδικτύου στο ευρύ κοινό, η ανάγκη για επιγραμμική  διάχυση πολιτιστικών αγαθών εκφράστηκε κυρίως μέσα από εργαλεία τα οποία, σε διαφορετικό βαθμό, στηρίχτηκαν σε αποκεντρωμένη αρχιτεκτονική.

Για παράδειγμα τα δίκτυα peer-to-peer ήταν μέχρι πρόσφατα τα σημαντικότερα κανάλια ανταλλαγής περιεχομένου μεταξύ χρηστών. Αυτό έγινε για διάφορους λόγους. Ένας από αυτούς είναι ότι το peer-to-peer είναι το οικονομικότερο σύστημα διανομής πληροφορίας, αφού το κόστος των απαιτούμενων πόρων διαμοιράζεται σε όλους τους χρήστες ενός δικτύου ανταλλαγής. Η δημιουργία πολυάριθμων κοινοτήτων, όπως στην περίπτωση των torrent trackers, αύξησε την ποικιλία διαθέσιμων αγαθών μέσω του network effect βελτιώνοντας ταυτόχρονα την ποιότητα υπηρεσίας (π.χ. την ταχύτητα).

Στην αρχιτεκτονική των δικτύων ανταλλαγής σε βάση ισοτιμίας (peer-to-peer) κάθε πόλος αποτελεί ταυτόχρονα υποδοχέα ( client) και διακομιστή (server) πληροφορίας, κάτι που είναι σύμφωνο με την πρώιμη αρχιτεκτονική του διαδικτύου στο σύνολο του.

Η βασική αυτή πτυχή της αποκεντρωμένης αρχιτεκτονικής προσφέρει σημαντικά πλεονεκτήματα: η κατανάλωση πόρων είναι βέλτιστη ·  η ανταλλαγές πληροφορίας μεταξύ πάροχων υπηρεσιών είναι σε γενικές γραμμές ισορροπημένη, κάτι που επιτρέπει τις συμφωνίες peering ·  η λογοκρισία και ο έλεγχος της ροής της πληροφορίας είναι αδύνατον να επιβληθούν μαζικά λόγω της πληθωρικής ύπαρξης της (redundancy).

Η ανάδυση ολιγοπωλίων στο τομέα της εμπορικής διανομής πολιτιστικών και πληροφοριακών αγαθών από τα μέσα της δεκαετίας του 2000 είχε ήδη αρχίσει να αλλάζει τα δεδομένα. Για παράδειγμα η Google με το YouTube κυριάρχησε στον τομέα του video streaming και  η Apple με το iTunes στην επιγραμμική διανομή μουσικής.

Η εξέλιξη αυτή έχει σαφώς αρνητικές επιπτώσεις στην πολιτική οικονομία του διαδικτύου. Τα διαδικτυακά μονοπώλια έχουν πλέον το πάνω χέρι ακόμη και επί παραγωγών περιεχομένου με παραδοσιακή πολιτική επιρροή, όπως οι εκδότες. Αυτό δείχνει και η τελευταία σύγκρουση τους με την Apple σχετικά με την διανομή εφημερίδων και περιοδικών μέσω iPad.

Παράγοντες όπως η Apple είναι πλέον σε θέση να επιβάλλον τον έλεγχο τους σε σημαντικό ποσοστό του προσφερόμενου πληροφοριακού και πολιτιστικού πλούτου.

Αυτή η εξέλιξη έχει όμως και επιπτώσεις στην αρχιτεκτονική του διαδικτύου, με ότι αυτό συνεπάγεται. Η διανομή της πληροφορίας συγκεντρώνεται σε όλο και λιγότερους κόμβους του διαδικτύου αφήνοντας στην τεράστια πλειοψηφία τον ρόλο του απλού υποδοχέα. Η δομή της πληροφοριακής ροής γίνεται κατά βάση μονόδρομη.

Η τάση αυτή ισχυροποιείται πλέον ακόμη και στο κομμάτι της ανταλλαγής περιεχομένου μεταξύ χρηστών, η οποία μέχρι πρόσφατα ήταν ως επί το πλείστον οριζόντια. Όπως είχα σημειώσει, βασιζόμενος σε σχετικές μελέτες, ήδη από τα τέλη του 2009:

«τα δύο τελευταία χρόνια παρατηρείται η έκρηξη του streaming και του direct downloading, ως αντικαταστάτες της χρήσης του p2p. Όπως αναφέρουν τα στοιχεία της Arbor και της Sandvine, οι χρήστες έχουν περάσει από μια λογική αποθήκευσης του περιεχομένου και κατανάλωσης του σε δεύτερο χρόνο, που αντιστοιχεί στην χρήση του p2p, σε μια λογική άμεσης πρόσβασης που αντιστοιχεί στο streaming και το direct downloading. Πλέον έχει δημιουργηθεί ένα ολόκληρο οικοσύστημα γύρω από αυτές τις νέες πρακτικές. Κοινότητες χρηστών διατηρούν ιστότοπους στους οποίους σταχυολογούνται σύνδεσμοι προς το περιεχόμενο το οποίο αποθηκεύεται σε ειδικευμένες υπηρεσίες όπως Megaupload και Rapidshare. Η σταδιακή μείωση του κόστους του bandwidth και του storage επέτρεψε τον πολλαπλασιασμό τέτοιων υπηρεσιών καθώς και άλλων περιφερειακών.»

Η στροφή των χρηστών προς το ddl είναι μεταξύ άλλων αποτέλεσμα της καταστολής του peer-to-peer.  Αυτό φάνηκε καθαρά και στην μελέτη (PDF στα αγγλικά) που δημοσίευσε η γαλλική Αρχή Hadopi, υπεύθυνη για το μεγαλύτερο σύστημα καταστολής του peer-to-peer στην Ευρώπη.

Εκεί φαίνεται ότι η εφαρμογή της αρχής three-strikes στη Γαλλία δεν μείωσε τον αριθμό των «πειρατών » που παραμένουν κοντά στο 50% των Γάλλων χρηστών του διαδικτύου. Αυτό που άλλαξε όμως είναι οι μέθοδοι που χρησιμοποιούνται για την πρόσβαση σε πολιτιστικά αγαθά χωρίς πληρωμή.

Πλέον η πλειοψηφία των Γάλλων χρησιμοποιεί υπηρεσίες ddl αντί για δίκτυα p2p. Έτσι η Orange, βασικός πάροχος σύνδεσης στη Γαλλία, καταγράφει κάθε μήνα αύξηση της τάξης του 20% της επισκεψιμότητας του Megaupload, μεγαλύτερης κι από αυτής του YouTube.

Η αλλαγή αυτή έχει αρνητικές συνέπειες σε διαφορετικά επίπεδα:

Στο επίπεδο της πολιτικής οικονομίας του διαδικτύου, παράγοντες όπως το Megaupload και το Rapidshare δύνανται πλέον να αποκομίσουν υπεραξία από τις κατά βάση μη εμπορικές πρακτικές ανταλλαγής περιεχομένου μεταξύ χρηστών. Αυτό γίνεται μέσω της διαφήμισης ο όγκος της οποίας αυξάνεται ανάλογα με την επισκεψιμότητα αυτών των ιστότοπων (π.χ. το Megaupload συγκεντρώνει 45 εκατομμύρια επισκέπτες την ημέρα). Γίνεται επίσης μέσω της πώλησης συνδρομών (premium) για ταχύτερη πρόσβαση σε περιεχόμενα μεγάλο μέρος των οποίων προστατεύεται από copyright. Η αποκόμιση διαφημιστικής υπεραξίας από μη  εμπορικές πρακτικές ανταλλαγής δεν είναι κάτι νέο, ακόμη και για το peer-to-peer (βλέπε π.χ. Kazaa αλλά και torrent trackers). Αυτό που αλλάζει στην περίπτωση του ddl είναι η κλίμακα και ο τρόπος της εμπορικής εκμετάλλευσης που πλέον περιλαμβάνει την απευθείας πληρωμή των ενδιάμεσων.

Στο επίπεδο της αρχιτεκτονικής του διαδικτύου, η αυξανόμενη χρήση του ddl επιτείνει και επιταχύνει την μονοδρόμηση της πληροφοριακής ροής, από λίγους μονοπωλιακούς κόμβους προς το ευρύ κοινό. Το φαινόμενο αυτό δημιουργεί εστίες τριβής μεταξύ των πάροχων σύνδεσης – κυρίως των ιστορικών πρώην μονοπωλίων – και των ενδιάμεσων όπως των ιστόπων ddl. Έτσι εξηγείται και η πρόσφατη σφοδρή σύγκρουση μεταξύ της Orange και των Megaupload και Cogent. Οι δεύτεροι δηλώνουν ότι η πρώτη εμποδίζει τους πελάτες της να έχουν πρόσβαση στο περιεχόμενο τους για να προωθήσει καλύτερα της δικές της υπηρεσίες VOD. Η Orange από την πλευρά της υποστηρίζει ότι η ασυμμετρία της ροής πληροφορίας μεταξύ τους δεν καλύπτεται από το σημερινό καθεστώς peering, υπονοώντας ότι πλέον Megaupload κλπ. πρέπει να πληρώσουν για την ευρυζωνικότητα που καταναλώνουν. Προφανώς και τα δύο αληθεύουν, πράγμα που σημαίνει ότι μαίνεται μάχη με διακύβευμα τα χρυσοφόρα κανάλια μονόδρομης διανομή περιεχομένου, κάτι που θα έχει ως πρώτο θύμα την διαδικτυακή ουδετερότητα.

Σε επίπεδο ελευθερίας έκφρασης η εξέλιξη είναι επίσης αρνητική. Οι εμπορικοί παράγοντες του ddl ελέγχουν πλέον και αυτοί μεγάλο κομμάτι της διάχυσης πολιτιστικών αγαθών στο διαδίκτυο. Ακόμη και οι μη εμπορικές κοινότητες ανταλλαγής περιεχομένου που βασίζονται σε τέτοιες υπηρεσίες (π.χ. τα φόρουμ ) είναι ευάλωτες  από τη στιγμή που οι συνθήκες διανομής αλλά και αποθήκευσης των ψηφιακών αρχείων εξαρτώνται ολοκληρωτικά από ιδιωτικές εταιρείες. Αυτό υποστηρίζει και ο Peter Sunde, συνιδρυτής του Pirate Bay, σε πρόσφατη συνέντευξη στη Le Monde.

Σχετικές ειδήσεις:
Κλείσιμο από τις αμερικανικές Αρχές δέκα ιστότοπων, μεταξύ των οποίων και το Rojadirecta, που αναμετέδιδαν ζωντανά αθλητικά γεγονότα χωρίς άδεια.
Σύλληψη στην Ελλάδα φερόμενων ως μελών σε φόρουμ ddl.

Leave a Reply

Your email address will not be published.