Μετακύλιση του κοινού στο διαδίκτυο και ψηφιακό χάσμα

Η απαρέσκεια του κοινού ως προς την ποιότητα των παραδοσιακών ΜΜΕ είναι πλέον δεδομένη. Ταυτόχρονα όλο και περισσότεροι Έλληνες στρέφονται προς το διαδίκτυο για ενημέρωση. Η τάση αυτή σηματοδοτεί μια ποιοτική αναβάθμιση της ελληνικής δημόσιας σφαίρας ή την επιδείνωση του ψηφιακού χάσματος ;

Η λογική της τηλεθέασης που κυριαρχεί στην τηλεόραση, ο άκρατος ανταγωνισμός στο χώρο του Τύπου και οι στενές σχέσεις με την πολιτική και οικονομική εξουσία του τόπου αποτελούν αρνητικούς παράγοντες για την ενημέρωση. Ως αποτέλεσμα όλες οι τελευταίες έρευνες σχετικά με την ποιότητα και την αξιοπιστία των παραδοσιακών ΜΜΕ στην Ελλάδα συγκλίνουν στα αποτελέσματα τους καταγράφοντας μια διαχρονική τάση δυσαρέσκειας των πολιτών.

Σύμφωνα με έρευνα της VPRC που δημοσιεύτηκε στην Κυριακάτικη Ελευθεροτυπία (30 Οκτωβρίου 2005) το 58% των πολιτών δηλώνει δυσαρεστημένο με την ποιότητα της ενημέρωσης που προσφέρεται από τα ελληνικά ΜΜΕ. Σε ποσοστό 71% οι Έλληνες τηλεθεατές που ερωτήθηκαν θεωρούν ότι οι λεγόμενες ενημερωτικές εκπομπές τείνουν στη δημιουργία εντυπώσεων χάριν της τηλεθέασης παρά στην αντικειμενική ενημέρωση. Τέλος το 74% θεωρεί ότι η ιδιωτική τηλεόραση εξυπηρετεί κυρίως «τα επιχειρηματικά συμφέροντα των ιδιοκτητών των καναλιών ».

Πιο πρόσφατα, μια έρευνα της ALCO για λογαριασμό του περιοδικού Fantomas που δημοσιεύθηκε τον Μάρτιο του 2007 δείχνει ότι το 84,7% του κοινού εκφράζει αρνητική άποψη για την αξιοπιστία των τηλεοπτικών ειδήσεων. Στο ερώτημα ποιοι παρουσιαστές θεωρείτε ότι τηρούν τις αρχές δεοντολογίας και αντικειμενικότητας το 62,9% απαντά « κανένας ».

Τα ευρήματα της τελευταίας έρευνας Highlights της Focus Bari που δημοσιεύθηκαν στις αρχές Νοεμβρίου συμπίπτουν με τα παραπάνω. Σύμφωνα με αυτά, η λέξη που εκφράζει την πλειοψηφία των ερωτηθέντων σχετικά με τα ελληνικά ΜΜΕ είναι η «απαρέσκεια». Το 66% δηλώνει δυσαρεστημένο με την ποιότητα της τηλεόρασης ενώ όσον αφορά τις εφημερίδες, το ποσοστό αυτών που δηλώνουν ικανοποιημένοι έπεσε μέσα σε 3 χρόνια από το 68% στο 46%, όσο είναι και για τα περιοδικά. Από τα παραδοσιακά ΜΜΕ μόνο το ραδιόφωνο κερδίζει την εμπιστοσύνη του ελληνικού κοινού με το 72% να δηλώνει «αρκετά» ή «πολύ» ικανοποιημένο.

Ένα ενδιαφέρον εύρημα της έρευνας είναι αυτό που αφορά στο διαδίκτυο. Εκεί φαίνεται το βαθύ ψηφιακό χάσμα που χαρακτηρίζει το ελληνικό κοινό. Από τη μία πλευρά στην ερώτηση εάν είναι ικανοποιημένοι από το μέσο η πλειοψηφία των ερωτηθέντων (56%) απάντησε « δεν ξέρω » και « δεν απαντώ », δείγμα μη χρήσης ή μη εξοικείωσης με το διαδίκτυο. Από την άλλη, η μειοψηφία που απάντησε στην ερώτηση δήλωσε σε ποσοστό 78% ικανοποιημένη. Ποια είναι όμως τα κοινωνιολογικά χαρακτηριστικά αυτής της μειοψηφίας ;

Σύμφωνα με τα στοιχεία της πιο πρόσφατης έκδοσης της πανελλαδικής έρευνας «Μetron Forum» της Metron Analysis (Ιούνιος 2007) το 27,3% των Ελλήνων άνω των 18 ετών δηλώνει χρήστης του διαδικτύου. Οι χρήστες είναι στην πλειοψηφία τους άνδρες (32% έναντι 22,9 % στις γυναίκες), ενώ οι απόφοιτοι ΑΕΙ και ΤΕΙ παρουσιάζουν πολύ υψηλότερα ποσοστά σε σχέση με τους απόφοιτους Λυκείου (59,9% έναντι 28,6%). Το μεγαλύτερο χάσμα είναι ηλικιακό αφού στους νέους 18-24 ετών το ποσοστό διείσδυσης φθάνει στο 67,1%, για να πέσει στην κατηγορία 25-34 ετών στο 44,2%, στο 31% για την κατηγορία 35-44 ετών στο 20,6% στην κατηγορία 45-54 ετών, ενώ μόλις στο 9,2% για τις ηλικίες 55-64 ετών.

Η οικονομική κατάσταση αποτελεί επίσης διακριτικό παράγοντα αφού στα ανώτερα κοινωνικά στρώματα η διείσδυση είναι στο 53,5% και στο 42,8% στην μεσαία τάξη, ενώ για τους μικρομεσαίους και τους εργάτες τα ποσοστά είναι 31,5% και 14% αντίστοιχα.

Πιο συγκεκριμένα όσον αφορά στην ενημέρωση μέσω διαδικτύου, το ψηφιακό χάσμα φαίνεται καθαρά και στην σχετική έρευνα του Παρατηρητηρίου για την Κοινωνία της Πληροφορίας που δημοσιεύτηκε τον Μάρτιο του 2007. Η ανάγνωση εφημερίδων και περιοδικών στο διαδίκτυο και κατανάλωση ραδιοφώνου και τηλεόρασης online, που περιλαμβάνει εναλλακτικές πηγές ενημέρωσης όπως ιστολόγια, εναλλακτική δημοσιογραφία, ξένα ΜΜΕ, είναι πολύ πιο διαδεδομένη στους άνδρες, στους νέους και στους έχοντες πανεπιστημιακή μόρφωση.

Παρ’όλες τις επιφυλάξεις ως προς την αξιοπιστία και την ακρίβεια των παραπάνω δημοσκοπήσεων, η εικόνα που διαγράφεται σε σχέση με το ελληνικό κοινό είναι η εξής : η μεγάλη πλειοψηφία καταναλώνει μετά μανίας τα παραδοσιακά ΜΜΕ, κυρίως την τηλεόραση, χωρίς να τα εμπιστεύεται, όντας αποκλεισμένη από άλλες εναλλακτικές πηγές πληροφόρησης. Ταυτόχρονα μια μειοψηφία, περίπου το ένα τέταρτο του πληθυσμού, απολαμβάνει μέσω διαδικτύου την πολυφωνία στην ενημέρωση για την οποία, παρά τα προβλήματα αξιοπιστίας του μέσου, δηλώνει την ικανοποίηση της.

Η παραπάνω διάρθρωση μπορεί να ερμηνευτεί ως θετικό στοιχείο αφού μια αυξανόμενη μερίδα Ελλήνων μπορεί να διαμορφώσει άποψη μέσα από τη σύγκριση πολλών και διαφορετικών απόψεων πάνω στα κοινωνικά και πολιτικά προβλήματα. Ταυτόχρονα όμως, το ψηφιακό χάσμα που διαμορφώνεται και οξύνεται αποκλείει ολόκληρες κοινωνικές ομάδες από την διευρυμένη δημόσια σφαίρα του διαδικτύου και κατά συνέπεια από τις συζητήσεις και τις αντιπαραθέσεις που λαμβάνουν χώρα στο νέο μέσο.

One thought on “Μετακύλιση του κοινού στο διαδίκτυο και ψηφιακό χάσμα

Leave a Reply

Your email address will not be published.