Από τη Le Monde στο διαδίκτυο: παρελθόν και μέλλον της ανεξάρτητης δημοσιογραφίας

Η εποχή της μαζικής εισδοχής τους διαδικτύου στο επικοινωνιακό σύστημα φαίνεται ότι έφτασε πια και στην Ελλάδα, με τρόπους βέβαια που ταιριάζουν στον πολιτική και επικοινωνιακή πραγματικότητα της χώρας.

Αλλού, το διαδίκτυο φαίνεται να γίνεται σταδιακά το κατεξοχήν μέσο της ανεξάρτητης επαγγελματικής δημοσιογραφίας. Ανεξάρτητης με την έννοια του μη ελέγχου της από οικονομικά και πολιτικά συμφέροντα. Επαγγελματικής με την έννοια της τήρησης της δημοσιογραφικής δεοντολογίας και της πλήρους και εις βάθος ενασχόλησης με το αντικείμενο.

Η τάση αυτή είναι παράλληλη με την σταδιακή αφομοίωση μεγάλου μέρους των επαγγελματικών ΜΜΕ σε ένα περίπλοκο σύστημα αλληλεξάρτησης μεταξύ ισχυρών οικονομικών παραγόντων και πολιτικής εξουσίας.

Βέβαια, ιστορικά, η αλληλεξάρτηση αυτή είναι εγγενής χαρακτηριστικό της δημοσιογραφίας. Αυτός είναι ο λόγος για τον οποίο μεταπολεμικά αρκετές γαλλικές εφημερίδες υιοθέτησαν ένα πρωτότυπο σχήμα εσωτερικής διακυβέρνησης στο οποίο οι δημοσιογράφοι και ταυτόχρονα κύριοι μέτοχοι, μέσω εκλεγμένων αντιπροσώπων, διατηρούσαν τον έλεγχο των μέσων για τα οποία δούλευαν.

Χαρακτηριστικότερο παράδειγμα η Le Monde που με τους 340 συντάκτες της θεωρείται ακόμα από τις εγκυρότερες γαλλικές εφημερίδες. Ο ιδρυτής της Hubert Beuve-Méry, ιστορική φιγούρα της γαλλικής δημοσιογραφίας, κατάφερε να δημιουργήσει ένα έγκυρο ΜΜΕ απολύτως ανεξάρτητο από τα οικονομικά συμφέροντα της χώρας του. Στη συνέχεια κι άλλες εφημερίδες ακολούθησαν το παράδειγμα « αμοιβαίου ελέγχου» όπως το βάφτισαν οι ερευνητές[1]. Στην Γαλλία ήταν η Libération, στην Ελλάδα η Ελευθεροτυπία της οποίας το σύνθημα κατά την πρώτη περίοδο ήταν « η εφημερίδα των συντακτών ».

Η πορεία της Le Monde διέγραψε τροχιές διάφορες στις δεκαετίες που πέρασαν και παρόλη την κριτική που της ασκήθηκε για διάφορες πολιτικές και δημοσιογραφικές επιλογές παρέμεινε απαρέγκλιτα ανεξάρτητη αφού κύριοι μέτοχοι της ήταν οι ίδιοι οι δημοσιογράφοι και οι αναγνώστες της.

Όμως στα τέλη της δεκαετίας του 90 η διεύθυνση της εφημερίδας υπό τους Jean-Marie Colombani και Alain Minc άρχισε να ξεδιπλώνει μεγαλεπήβολα σχέδια με αφορμή την έλευση του διαδικτύου και τις τάσεις συγκέντρωσης στο γαλλικό Τύπο. Η βασική ιδέα ήταν η δημιουργία ενός μεγάλου εκδοτικού συγκροτήματος με βάση την εφημερίδα. Έτσι σταδιακά εισήρθαν στο κεφάλαιο της εταιρείας εξωτερικοί επενδυτές όπως το συγκρότημα Lagardère, του οποίου ο ιδιοκτήτης αυτοχαρακτηρίζεται « αδερφός » του Νικολά Σαρκοζύ.

Παράλληλα, για να γίνουν οι εξαγορές περιοδικών όπως το Courrier International, το Télérama, οι εφημερίδες του Journaux de Midi, αλλά και η ίδρυση της θυγατρικής Monde Interactif που εκδίδει τον ιστότοπο της εφημερίδας η εταιρεία δανείστηκε τεράστια ποσά. Τα χρέη συσσωρεύτηκαν και εξαιτίας της πτώσης των πωλήσεων η Le Monde περιήλθε σε αδιέξοδο.

Το οικονομικό αδιέξοδο ήταν η αφορμή της αντίδρασης των δημοσιογράφων και της απόλυσης του Jean-Marie Colombani. Όμως ο Alain Minc, ανεπίσημος σύμβουλος του Νικολά Σαρκοζύ, έμεινε και μεθοδικά προώθησε τη λύση του στο οικονομικό πρόβλημα του συγκροτήματος : την αύξηση του μετοχικού κεφαλαίου με την ενίσχυση των εξωτερικών επενδυτών που σημαίνει ουσιαστικά ότι ο σημαντικότερος εξ αυτών, ο Lagardère, θα πάρει και τον έλεγχο της εφημερίδας.

Παρ’όλες τις αντιδράσεις των δημοσιογράφων της Le Monde διά του εκπροσώπου τους JeanMichel Dumay, φαίνεται ότι τελικά το τελευταίο κάστρο της ανεξάρτητης δημοσιογραφίας στα παραδοσιακά γαλλικά ΜΜΕ πέφτει μετά από την Libération, ιδιοκτησία πλέον του τραπεζίτη Rothschild, την Le Figaro του εμπόρου όπλων και γερουσιαστή της δεξιάς Dassault, την Les Echos του μεγαλοεπιχειρηματία Arnault.

Όσο όμως η επαγγελματική − με όσα ο όρος συνεπάγεται σε σχέση με την ποιότητα της − ανεξάρτητη δημοσιογραφία συρρικνώνεται στα παραδοσιακά ΜΜΕ, τόσο ανδρώνεται στο διαδίκτυο. Οι ιστότοποι πληροφόρησης που δημιουργήθηκαν από επαγγελματίες δημοσιογράφους τον τελευταίο καιρό είναι πολλοί. Mediapart από τον πρώην διευθυντή της Le Monde Edwy Plenel, Arret sur images από τον πρώην δημοσιογράφο επίσης της Le Monde και παρουσιαστή στο πέμπτο κρατικό κανάλι Daniel Schneidermann, Rue89 των πρώην δημοσιογράφων της Libération Pascal Riché, Pierre Haski και Laurent Mauriac, Télé Libre από τον πρώην ρεπόρτερ του Canal+ John Paul Lepers.

Μακριά από ανώνυμα κουτσομπολίστικα μπλογκς αλλά με άμεση σχέση και ανάδραση με τους αναγνώστες τους, αυτά τα νέα μέσα προσπαθούν να ανανεώσουν την παράδοση της κριτικής δημοσιογραφίας στον δημόσιο χώρο του διαδικτύου. Τους εύχομαι καλή τύχη και περιμένω μια ανάλογη προσπάθεια και την Ελλάδα.



[1] MIEGE Bernard, BOUQUILLION Philippe et PRADIE Christian, « Mouvements financiers, changements industriels et mutations corrélatives », Actes du colloque Panam – Industries culturelles et dialogue des civilisations dans les Amériques, UQAM-Université du Québec à Montréal, 22-24 avril 2002

4 thoughts on “Από τη Le Monde στο διαδίκτυο: παρελθόν και μέλλον της ανεξάρτητης δημοσιογραφίας

  1. Πολύ ενδιαφέρον άρθρο. Να σημειώσω απλώς πως, σε αντίθεση με διάφορα ηχηρά ονόματα πρώην ανεξάρτητων γαλλικών εφημερίδων, οι συντάκτες και οι αναγνώστες της Monde Diplomatique εξασφάλισαν θεσμικά από το 1996 το 49% των μετοχών της εταιρίας (το 51% έχει η μητρική Monde SA), με αποτέλεσμα η ανεξαρτησία της εφημερίδας να μοιάζει (προς το παρόν) εγγυημένη. Επειδή στην Ελλάδα η καθαρά διαδικτυακή δημοσιογραφία βρίσκεται ακόμη στα σπάργανα και επικεντρώνεται κυρίως στον κιτρινισμό, αυτή η θεσμική κατοχύρωση ίσως είναι πιο πρόσφορος δρόμος για δημοσιογράφους που δεν επιθυμούν να εξαρτώνται από μεγαλοεπιχειρηματίες με ποικίλα κίνητρα ή μεγαλοδημοσιογράφους με αμφίβολα κίνητρα (ονόματα δεν λέμε, οικογένειες δεν θίγουμε).

  2. Πολύ ενδιαφέρον άρθρο. Να σημειώσω απλώς πως, σε αντίθεση με διάφορα ηχηρά ονόματα πρώην ανεξάρτητων γαλλικών εφημερίδων, οι συντάκτες και οι αναγνώστες της Monde Diplomatique εξασφάλισαν θεσμικά από το 1996 το 49% των μετοχών της εταιρίας (το 51% έχει η μητρική Monde SA), με αποτέλεσμα η ανεξαρτησία της εφημερίδας να μοιάζει (προς το παρόν) εγγυημένη. Επειδή στην Ελλάδα η καθαρά διαδικτυακή δημοσιογραφία βρίσκεται ακόμη στα σπάργανα και επικεντρώνεται κυρίως στον κιτρινισμό, αυτή η θεσμική κατοχύρωση ίσως είναι πιο πρόσφορος δρόμος για δημοσιογράφους που δεν επιθυμούν να εξαρτώνται από μεγαλοεπιχειρηματίες με ποικίλα κίνητρα ή μεγαλοδημοσιογράφους με αμφίβολα κίνητρα (ονόματα δεν λέμε, οικογένειες δεν θίγουμε).

  3. Έχεις δίκιο στη διαπίστωση σου. Σε κάθε περίπτωση όμως άν ο Lagardère πάρει τον έλεγχο της μητρικής Monde SA απόκτά θεωρητικά και τον έλεγχο της Monde Diplomatique. Αυτό σίγουρα θα προκαλέσει αντιδράσεις…
    Όσο για την παρατήρηση σου σχετικά με την θεσμική κατοχύρωση των δημοσιογράφων, συμφωνώ ότι είναι η ιδανική αλλά και η πιο δύσκολη λύση. Επειδή ακριβώς αυτή δεν λειτουργεί στη Γαλλία δημιουργήθηκαν τα εν λόγω σάιτ. Αυτό βέβαια δεν σημαίνει ότι τα παραδοσιακά ΜΜΕ πρέπει να αφεθούν στην τύχη τους.

  4. Έχεις δίκιο στη διαπίστωση σου. Σε κάθε περίπτωση όμως άν ο Lagardère πάρει τον έλεγχο της μητρικής Monde SA απόκτά θεωρητικά και τον έλεγχο της Monde Diplomatique. Αυτό σίγουρα θα προκαλέσει αντιδράσεις…
    Όσο για την παρατήρηση σου σχετικά με την θεσμική κατοχύρωση των δημοσιογράφων, συμφωνώ ότι είναι η ιδανική αλλά και η πιο δύσκολη λύση. Επειδή ακριβώς αυτή δεν λειτουργεί στη Γαλλία δημιουργήθηκαν τα εν λόγω σάιτ. Αυτό βέβαια δεν σημαίνει ότι τα παραδοσιακά ΜΜΕ πρέπει να αφεθούν στην τύχη τους.

Leave a Reply

Your email address will not be published.